Εκπαιδευτικό Λογισμικό

Υ.Π.Ο.Δ.Ε.Ι.Γ.Μ.Α.Τ.Α. ¹

Υπόδειγμα

Προγράμματος Οριοθέτησης Διδασκαλίας και Εκπαίδευσης

στην Ιστορία και Γεωγραφία

με τη Μαθητική Αυτενέργεια σαν Τρόπο Αντίληψης ¹.

ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ: Rainbow Computer Α.Ε.

Τάξεις: Α΄ Γυμνασίου - Β΄ Γυμνασίου ¹

 

Διδακτικά αντικείμενα: Ιστορία - Γεωγραφία

• Πρόκειται για ένα εκπαιδευτικό παιχνίδι. Ο μαθητής καλείται να περιπλανηθεί σε διάφορες περιοχές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, μαζί με τους συνοδούς τους οποίους ο ίδιος επιλέγει, για να φέρει σε πέρας μια αποστολή που του ανατίθεται από κάποιον βυζαντινό αξιωματούχο. Αυτή η αποστολή αφορά συνήθως στην εύρεση και περισυλλογή συγκεκριμένων (ιστορικής φύσης) αντικειμένων. Πληροφορίες που λαμβάνει κατά την πορεία του ταξιδιού από διάφορα πρόσωπα τον καθοδηγούν ή τον αποπροσανατολίζουν. Πρέπει, επίσης, να επιλέγει τα κατάλληλα μεταφορικά μέσα και να διαχειρίζεται σωστά τον χρόνο που έχει στη διάθεση του.

• Στις περιπλανήσεις του αυτές βρίσκει διάφορα ιστορικά αντικείμενα, χάρτες και έγγραφα, επισκέπτεται ιστορικές και άλλες περιοχές, πληροφορείται από διάφορα –συχνά ιστορικά– πρόσωπα για σημαντικά γεγονότα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και,  επιπλέον, γνωρίζει αρκετά χαρακτηριστικά του καθημερινού βίου των Βυζαντινών.

• Οι περίοδοι της Βυζαντινής Ιστορίας που διαθέτει το λογισμικό εκτείνονται από το 867 (Ο Βασίλειος Α΄ γίνεται αυτοκράτορας του Βυζαντίου και ιδρύει τη Μακεδονική δυναστεία) μέχρι το 1204 (Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους):
  •   867 - 1004     
  • 1005 - 1091   
  • 1092 - 1204    

• Οι διάφορες ανθρώπινες φιγούρες παρουσιάζονται στατικά, (αν και έχει χρησιμοποιηθεί φορμάτ  βίντεο του QuickTime, για να αναπαράγεται η ομιλία τους).

• Η ποιότητα των γραφικών μπορεί να χαρακτηρισθεί από συμπαθητική έως φτωχή. Σίγουρα πάντως, το περιβάλλον των γραφικών δεν θα εντυπωσιάσει τους μαθητές, πολλοί από τους οποίους  θα είναι συνηθισμένοι από άλλα –σαφώς λιγότερο ... εκπαιδευτικά– παιχνίδια σε πολύ καλύτερης ποιότητας γραφικά (και animation).

• Η εγκατάσταση δεν είναι δύσκολη. Τα προβλήματα όμως ξεκινούν αμέσως μετά, όταν κάποιος προσπαθήσει να τρέξει το πρόγραμμα.

• Δεν υπήρχε σχετικό τεχνικό εγχειρίδιο για την εγκατάσταση. Αυτό ίσως να οφείλεται στο ότι το λογισμικό βρίσκεται ακόμη σε πιλοτική - πειραματική φάση και η άδεια χρησιμοποίησής του έχει παραχωρηθεί στο Υπ.Ε.Π.Θ. μόνο για 60 σχολεία.

• Το Omnis Studio, στο οποίο “πατάει” το λογισμικό, απαιτεί Registration number. Δεν είναι δύσκολο να βρεθεί με αναζήτηση σε μια σχετικού προσανατολισμού μηχανή, όπως η ευρύτατα διαδεδομένη “AstaLaVista” (www.astalavista.com/). Προφανώς, κι αυτή η έλλειψη οφείλεται στη δοκιμαστική χρήση του λογισμικού (και την απουσία εγχειριδίου). Όμως, και όταν μας διατέθηκε το registration number τα προβλήματα δε λύθηκαν.

• Κατά την εκτέλεση του προγράμματος (όσες προσπάθειες κι αν έγιναν σε έναν μάλλον σταθερό – έως πολύ σταθερό υπολογιστή) μετά από τα λίγα πρώτα βήματα του παιχνιδιού εμφανιζόταν το (όχι ιδιαίτερα σπάνιο) μήνυμα:

Omnis Studio: This program has performed an illegal operation and will be shut down. If the problem persists contact the program vendor.

Παρουσίαση με οθόνες από το λογισμικό ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ (PowerPoint 3,4 Mb !!!)

1. Σίγουρα το να διδάσκεται ένα μάθημα όπως η Βυζαντινή Ιστορία με τόσο ριζοσπαστικά νεοτεριστικό τρόπο και παιγνιώδη χαρακτήρα είναι κάτι πολύ ρηξικέλευθο, τουλάχιστον για την εκπαιδευτική πραγματικότητα του σημερινού ελληνικού σχολείου.
2. Στην Ηνωμένο Βασίλειο, τις Η.Π.Α. (και άλλες χώρες) η Ιστορία και η Γεωγραφία δεν αποτελούν διαφορετικά διδακτικά αντικείμενα, αλλά ενιαίο κλάδο. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει για την Ελλάδα, όσο κι αν κρίνεται αναγκαίο και εφαρμόζεται σε πολλές περιπτώσεις (άτυπα ίσως, αλλά αναγκαστικά).
3. Οπωσδήποτε μια τέτοιου είδους διδασκαλία δεν στηρίζεται στις σελίδες των σχολικών εγχειριδίων, γι’ αυτό θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ως ανακεφαλαιωτική δραστηριότητα ή στο πλαίσιο των “συνθετικών εργασιών”. Η τελευταίες επιλογές θα διευκόλυνε συναδέλφους που θέλουν (κυρίως όμως αναγκάζονται) να είναι περισσότερο προσκολλημένοι στον τύπο του Αναλυτικού Προγράμματος και παράλληλα θέλουν να δοκιμάσουν εναλλακτικές διδακτικές προσεγγίσεις.

1. Οι μαθητές αποκτούν γνώσεις (γεωγραφικές και ιστορικές) με τρόπο σχεδόν βιωματικό, εφόσον πρέπει να ερευνήσουν πληροφορίες που τους ενδιαφέρουν πραγματικά (όσο και το να ολοκληρώσουν το "Age of Empires"). Ακόμη και η διαδοχή των αυτοκρατόρων σ' αυτή την περίπτωση τους ενδιαφέρει περισσότερο, γιατί πρέπει να την χρησιμοποιήσουν ως στοιχείο για την ολοκλήρωση της αποστολής τους και γιατί δεν γίνεται με τρόπο σχολαστικό.
2. Οι μαθητές εξοικειώνονται με εργασία σε γεωγραφικό χάρτη (ανάγνωση - κατανόηση) και εξασκούν, πιθανώς, την  ικανότητα προσανατολισμού (γνώσεις με πρακτική χρησιμότητα).
3. Σαφώς πρόκειται για μια πιο ενδιαφέρουσα προσέγγιση της συνήθως κουραστικής για τους μαθητές Βυζαντινής ιστορίας, η οποία αξιοποιεί τις δυνατότητες των πολυμέσων για τη διαμόρφωση του μαθήματος με τρόπο πιο ευχάριστο (και αποτελεσματικό;).

1. Αυτόματα σχεδόν γεννάται σε όλους η σκέψη κατά πόσον αυτός ο τρόπος “διδασκαλίας” θα μπορούσε να είναι εποικοδομητικός και αν αυτός θα επιφέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα στο πεδίο της απόκτησης γνώσεων από τους μαθητές.
2. Η απάντηση εύκολα θεωρείται προφανής και σε όλους (πάλι εύκολα) δημιουργείται η σκέψη πως ένα τέτοιου είδους (τόσο παιγνιώδες) λογισμικό θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μόνο συμπληρωματικά προς κάποιο περισσότερο σοβαροφανές (παραδοσιακό) εγχειρίδιο (ή/και λογισμικό). Εξίσου προφανές, βέβαια, (αναφέρθηκε και παραπάνω)  είναι το ότι ο τρόπος με τον οποίο διδάσκεται η (Βυζαντινή ιδιαίτερα) ιστορία, συνήθως είναι αναποτελεσματικός έως μάταιος συχνά [μάλιστα σε μαθητές μικρής ηλικίας (Β΄ Γυμνασίου)].
3. Σίγουρα υπάρχει τεράστιος χώρος για έρευνα και μελέτη της συγκεκριμένης μορφής “εναλλακτικής” διδασκαλίας, ειδικά στην Ελλάδα.
4. Πάντως στις περιπτώσεις αρχικής (πειραματικής;) εφαρμογής (εισαγωγής) τέτοιου είδους καινοτομιών δεν μπορεί με κανένα τρόπο να θεωρηθεί αυτονόητη η υποκατάσταση της παραδοσιακής “ιστορίας-αφήγησης” και μόνο συμπληρωματικά θα μπορούσε να λειτουργήσει ένα λογισμικό τέτοιου είδους (ως εκπαιδευτικό μοντέλο).
5. Προβλήματα δημιουργούνται και σχετικά με τον παραδοσιακό τρόπο ελέγχου (της επάρκειας;) των γνώσεων που κατακτήθηκαν από το μαθητή (με το σύστημα της γραπτής εξέτασης). Όμως αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί γενικότερο πρόβλημα για τη διδασκαλία με τη χρησιμοποίηση λογισμικού.
6. Η πειραματική και ανανεωτική διάθεση (ακόμη και για κάτι στοιχειώδες όπως η συσχέτιση -διαθεματικότητα- Ιστορίας - Γεωγραφίας) δεν είναι δεδομένη στο ελληνικό σχολείο.

Προβλεπόμενος Χρόνος: 4 - 8 διδακτικές ώρες (ένας μήνας ;)· ενασχόληση των μαθητών με το συγκεκριμένο (με παιγνιώδη χαρακτήρα) λογισμικό για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, θα μπορούσε να τους   αποπροσανατολίσει από τον μαθησιακό-γνωστικό χαρακτήρα τού (μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενου) εκπαιδευτικού συστήματος (παροχή γνώσεων κατά βάση).

• Θα μπορούσε να αποτελέσει μία ανακεφαλαιωτική δραστηριότητα, προς το τέλος του σχολικού έτους (τουλάχιστον σε πρώτη πειραματική φάση)

1. Προφανώς πρέπει να προηγηθεί διδασκαλία της Ιστορίας με παραδοσιακό τρόπο (αφηγηματικός κυρίως).

• Στα πλαίσια της (παραδοσιακής) διδασκαλίας της Ιστορίας πρέπει να επεξηγηθούν επαρκώς από το φιλόλογο οι όροι που χρησιμοποιούνται στο “παιχνίδι” (π.χ. Μέγας Λογοθέτης, Λογοθέτης του Δρόμου, ψαλιδισμένο νόμισμα, ελλαδικά θέματα, αγράριο, δόρκων, Βασιλικός Σακελλάριος…
• Για αυτόν το λόγο κρίνεται απαραίτητο το λογισμικό να συνοδεύεται από αντίστοιχο εγχειρίδιο "Βιβλίο του Καθηγητή".
• Η παραδοσιακού τρόπου διδασκαλία ίσως να μην είναι απολύτως αναγκαία αν το πολυμεσικό μάθημα διδάσκεται μόνο στα πλαίσια του μαθήματος της Γεωγραφίας –εκτός αν κάτι τέτοιο κριθεί σκόπιμο από τον διδάσκοντα.

2. Εργασία τύπου “μικρών ερευνητικών εργασιών” (project) [οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες (3; ατόμων)]

Επιδιώξεις:

1. Οι μαθητές να μη νομίσουν πως πρόκειται απλώς να παίξουν (άσκοπα) ένα παιχνίδι. Να τους γίνει κατανοητό από την αρχή ότι κάνουν «δουλειά ερευνητή». Σκοπός τους είναι να εξερευνήσουν (γεωγραφικά) κάποιες περιοχές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, για να συλλέξουν αντικείμενα και πληροφορίες σχετικά με την αποστολή που τους έχει ανατεθεί από κάποιον Βυζαντινό αξιωματούχο στην αρχή.
2. Πρέπει, λοιπόν, να οργανωθούν ως ομάδα: Ο ένας θα πρέπει να τηρεί ίσως κάποιο ημερολόγιο (αν και σ' αυτό βοηθάει και το παιχνίδι) κυρίως για να σημειώνει εκεί τις νέες (μπορεί εντελώς άγνωστες αρχικά) πληροφορίες που θα πρέπει να ερευνήσουν για το περιεχόμενό τους και μερικές φορές για την εγκυρότητά τους (άσκηση παραγωγής λόγου). Το άλλο μέλος της ομάδας μπορεί να αναλάβει ακριβώς αυτή την αποστολή, της έρευνας (στο Διαδίκτυο ή σε βιβλία / εγκυκλοπαίδειες). Οι ρόλοι της ομάδας μπορεί να εναλλάσσονται και τα καθήκοντα να καταμερίζονται.

1. Αρχικά θεωρητική κάλυψη (αναφορά – επεξήγηση ή ανακεφαλαίωση) όρων της Βυζαντινής ιστορίας που θα συναντήσει ο μαθητής στο λογισμικό [το υπόβαθρο (background) του παιχνιδιού]. Μπορεί να γίνει την πρώτη ή τις δύο πρώτες διδακτικές ώρες (ανάλογα με τη συνολική διάρκεια της δραστηριότητας).
2. Ανακοίνωση θεμάτων των εργασιών που θα είναι σχετικές με την περίοδο που επέλεξε κάθε ομάδα· οι εργασίες θα πρέπει να παραδοθούν μετά την ολοκλήρωση της εφαρμογής του λογισμικού, να ανακοινωθούν στην τάξη και να σχολιαστούν. Αυτό θα γίνει την τελευταία (ή τις δύο τελευταίες) ώρες. Και το «ημερολόγιο» μαζί με τα «πρακτικά της έρευνας» θα αποτελούν μέρος των εργασιών που θα κατατεθούν.

Ενδεικτικά θέματα:

• Ο ρόλος των ακριτών στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία,
• Ο θεσμός των θεμάτων,
• Διαμόρφωση της κοινωνικής πυραμίδας (διάρθρωση) του Βυζαντινού κράτους,
• Ο ρόλος του ελλαδικού θέματος στη διαμόρφωση της πολιτικής – πολιτισμικής ταυτότητας της αυτοκρατορίας.
• Ο γεωπολιτικός χάρτης της Βυζαντινής αυτοκρατορίας στις διάφορες περιόδους της και η σημασία των διαφόρων περιοχών…

Σκόπιμη κρίνεται η ανακοίνωση των σχετικών θεμάτων των εργασιών πριν από την έναρξη της ενασχόλησης των μαθητών με το λογισμικό, ώστε να περιοριστεί το φαινόμενο αντιμετώπισης του λογισμικού ως (ακόμη ενός) «ηλεκτρονικού παιχνιδιού».

3. Επίσης (ή εναλλακτικά) θα μπορούσε εκ των προτέρων να δοθεί κατάλογος ερωτήσεων στους μαθητές στις οποίες θα απαντούν, όταν συγκεντρώνουν τα αντίστοιχα στοιχεία από το παιχνίδι [επειδή το παιχνίδι είναι αρκετά “παραμετρικό” (δηλαδή, δεν ακολουθεί μια γραμμική πορεία, και αρκετά “συμβάντα” του είναι εντελώς τυχαία και διαφορετικά κάθε φορά που παίζεται]. Φυσικά οι ερωτήσεις δε θα αφορούν την πορεία του παιχνιδιού, αλλά το ιστορικό–γεωγραφικό περιεχόμενό του.

• Σ' αυτή την περίπτωση (3) καλό θα ήταν ο χώρος απαντήσεων να διαμορφωθεί έτσι (π.χ. σε δύο στήλες) ώστε οι απαντήσεις να αφορούν αφενός πληροφορίες που συγκεντρώνονται αποκλειστικά κατά την πορεία (συμβάντα) του “παιχνιδιού” και αφετέρου πληροφορίες σχετικά με το θέμα της ερώτησης τις οποίες θα πρέπει να συγκεντρώσει ο μαθητής (με προσωπική – ομαδική έρευνα) από άλλες πηγές (βιβλιογραφία, διαδικτυακούς τόπους με ιστορικό περιεχόμενο).

Συνεπώς, μάλλον κρίνεται αναγκαίος ο ηλεκτρονικός σχεδιασμός του εγγράφου με τις ερωτήσεις, ώστε να επιτρέπει στους μαθητές να διαμορφώσουν (και να αναδιαμορφώσουν) κατάλληλα το τελικό έγγραφο (με τις απαντήσεις τους).

1. Ένας internet browser θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί, κατόπιν υποδείξεως του φιλολόγου, για την αναζήτηση πληροφοριών σε σχετικά sites.
2. Επεξεργαστής κειμένου θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη σύνταξη των συνθετικών εργασιών και σε άλλες εργασίες – φάσεις.

• Ένα λογισμικό [όπως το Daedalus, ή ένας επεξεργαστής κειμένου (π.χ. MS-Word), πρόγραμμα για chatting (τηλεδιάσκεψη; -π.χ. NetMeeting, MSN-Messenger, ICQ), ένας Internet browser (Internet Explorer, Netscape Navigator), ένα πρόγραμμα Mail client (π.χ. Outlook, Netscape-Messenger), ακόμη και ένα πρόγραμμα για διαμόρφωση ιστοσελίδων (HTML editor, π.χ. MS-FrontPage, Netscape-Composer) για ανταλλαγή (ακόμη και με άλλα σχολεία) – ανακοίνωση – δημοσίευση των σχετικών με το “παιχνίδι” πληροφοριών θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν κατά την εφαρμογή του προγράμματος. (Ανάλογα με τις δυνατότητες του συντονιστή-διδάσκοντα και των μαθητών του).

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ:

Αναμενόμενο είναι ο ρόλος του διδάσκοντα κατά τη διάρκεια της ενασχόλησης των μαθητών με το “παιχνίδι” να περιορίζεται σε “συντονιστικό - υποβοηθητικό”.

Εξάλλου τέτοιος είναι ο χαρακτήρας αυτού του λογισμικού, το οποίο εξ ορισμού παρουσιάζεται να έχει ως κύριο στόχο την “αυτενέργεια των μαθητών” ^*.

 

Παρουσίαση με οθόνες από το λογισμικό ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ (PowerPoint 3,4 Mb !!!)

1. Τα “Υ.Π.Ο.Δ.Ε.Ι.Γ.Μ.Α.Τ.Α.” προορίζονται για να αξιοποιηθούν ως βοήθημα για τη διδασκαλία της Ιστορίας της Α΄ Γυμνασίου (sic ²) και της Γεωγραφίας της Β΄ Γυμνασίου.

(Παρατήρηση που σημειώνεται στη συσκευασία του δίσκου οπτικής ακτίνας)  

 

 

 

 

 

 

 

2. Έτσι γράφεται πάνω στον δίσκο οπτικής ακτίνας (CD-rom), αν και στην πραγματικότητα η Βυζαντινή Ιστορία διδάσκεται στη Β΄ Γυμνασίου.  

Εικόνες από τα ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ (PowerPoint 3,4 Mb)              10.XII.2000 - Ανέστης Α. Σταυρίδης