Α Ν Τ Ι  Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Υ
-->  Όταν στον Ρωμαϊκό Ιππόδρομο της Παρακμής υβρίζονταν οι Αξίες της Δημοκρατίας, το Αττικό Δράμα άρχισε να ξεχνιέται. Στην κρίσιμη στιγμή μεγάλοι Πατέρες και Διδάσκαλοι όπως ο Κλήμης Αλεξανδρεύς, ο Μ. Βασίλειος, ο Γρηγόριος Θεολόγος και αργότερα ο Ιωάννης Δαμασκηνός και ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης δημιούργησαν ένα νέο είδος «Εποπτικής Διδασκαλίας» βασισμένο
στην κίνηση και στην μίμηση. Το Λειτουργικό Δράμα γεννήθηκε μέσα από αυτή την Εποπτική Διδασκαλία στο Νάρθηκα και στη Λιτή του βυζαντινού ναού. Παρά τις δυσκολίες έμεινε ζωντανό μέχρι την πτώση του Βυζαντίου.
--> Φωτισμένοι κληρικοί της Δύσης όπως ο Αμβρόσιος Μεδιολάνων, ο Βενέδικτος, ο Γρηγόριος Διάλογος και αργότερα η Χροσβίτα, γνώρισαν το Λειτουργικό Δράμα και το διασκεύασαν για τις ανάγκες των «Λατίνων». Τις διδασκαλίες της Εκκλησίας οι λαοί της Δύσης τις διδάχτηκαν διασκευασμένες σε θεατρική μορφή. Με τον ίδιο τρόπο σε χωριά της τουρκοκρατούμενης Ελλάδος,
λόγιοι εφημέριοι στήριζαν την πίστη των ενοριτών τους οργανώνοντας μικρά αυτοτελή Λειτουργικά Δράματα «κατά αρχαίαν παράδοσιν».
--> Στην Ανατολή το Λειτουργικό Δράμα ήταν μέρος της Λατρείας. Γι αυτό και το κωμικό στοιχείο ήταν υποτυπώδες – έβγαινε συνήθως μέσα από τους διαλόγους χωρίς όμως να ταράσσει την ιεροπρέπεια του ναού. «Αυστηροί» και συντηρητικοί Ιεράρχες προσπάθησαν να απαγορεύσουν τους νεωτερισμούς, λίγες όμως φορές εισακούστηκαν από το κοινό.
--> Αντίθετα, στη Δύση από τον 11ο – 12ο αιώνα το θέατρο βγήκε από το χώρο του ναού. Με την ανοχή (και ίσως τη σιωπηρή επιδοκιμασία) του Πάπα Ουρβανού Δ ́ και του Κλήμη Ε ́ το κωμικό - σατυρικό στοιχείο εμπλουτίστηκε. Στις πλούσιες ευρωπαϊκές πόλεις σιγά – σιγά το Δράμα βγήκε από το εσωτερικό του ναού στην πλατεία του χωριού. Εμφανίστηκαν ισχυρές συντεχνίες ηθοποιών και οι ηγεμόνες ανέλαβαν την οικονομική υποστήριξή τους. Είναι ο 9ος - 12ος αιώνας – η εποχή
που μεσουρανεί το Μεσαιωνικό Θέατρο στη Δύση.
--> Στην πορεία της έρευνας χρειάστηκε να παρατεθούν ως μαρτυρία, Λόγοι Πατέρων που φαίνεται να προλογίζουν «Εποπτικές Διδασκαλίες» Ο Ιστορικός – Αρχαιολόγος Άγγελος Κουτσολαμπρόπουλος προσέφερε πολύτιμη βοήθεια στην τελική διαμόρφωση του βιβλίου.
--> Ευχαριστίες οφείλω στον κ. Ευστ. Φινόπουλο που διέθεσε την πλούσια Συλλογή του με σπάνιες δυσεύρετες εκδόσεις.
Αχαρναί Αττικής, 25 Μαρτίου 2005
Γιώργος Ιωαννίδης

 Ο ΠΛΗΡΗΣ ΤΙΤΛΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ :
Τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἡμῶν Γρηγορίου τοῦ θεολόγου
ὑπόθεσις δραματική κατ’ Εὐριπίδην περιέχουσα
τήν δι’ ἡμᾶς γενομένην σάρκωσιν
τοῦ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ
καί τό ἐν αὒτῶ κοσμοσωτήριον πάθος.

Ένα από τα δημοφιλέστερα «Λειτουργικά Δράματα» που «διδάσκονταν» μέσα στο Ναό την εποχή του Βυζαντίου ήταν οι «Στίχοι εἰς τόν Ἀδάμ» (143 δωδεκασύλλαβοι σε μορφή διαλόγου)1 . Το παραδίδουν δύο κώδικες (12ου και 14ου αι.)2 από Κωνσταντινούπολη που σήμερα βρίσκονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων. Πρώτος το εξέδωσε ο Boissonade3 από τον κώδικα του 12ουαι.4 που θεωρείται πλησιέστερος στο αρχικό κείμενο (σε υποσημειώσεις ο Boissonade παραθέτει τις διαφορετικές γραφές των κωδίκων). Αυτή την έκδοση έλαβε υπ' όψιν (ανατύπωσε) ο Migne5 στην Ελληνική Πατρολογία, το 1894. Και στους δύο σωζόμενους κώδικες συγγραφέας φέρεται ο «Ιγνάτιος Διάκονος». Ο Boissonade και ο Migne τον ταυτίζουν με τον Ιγνάτιο Διάκονο6 Γραμματικό7 που γεννήθηκε μάλλον το 7708 και πέθανε μετά το 843, μαθητή και βιογράφο των Αγίων Ταρασίου9 και Νικηφόρου10. Κατά την παράδοση, ο Ιγνάτιος διετέλεσε Σκευοφύλαξ11 της Μεγάλης Εκκλησίας και αργότερα μητροπολίτης Νικαίας12…….